Umiejętności emocjonalne wspierające rozwój kompetencji społecznych dziecka.
Trening umiejętności społecznych jest różnie rozumiany i interpretowany. Niektórzy uważają, że są to zajęcia terapeutyczne, inni że treningowe. Obie strony mają rację – piszę o tym w artykule “Jakie kwalifikacje powinien mieć trener TUS?”. TUSy również nie są tylko zajęciami grupowymi i nie zajmują się tylko kompetencjami społecznymi! To kawał pracy własnej, jaką musi wykonać dziecko, aby mieć wiarę w siebie, odwagę i motywację do podjęcia działania.
Wszelkie próby zmiany zachowania i utartego schematu obarczone są stresem (czytaj: stanem zachwiania poczucia bezpieczeństwa). To, że nieśmiały nastolatek zaczyna wchodzić w interakcję z rówieśnikami, jest wierzchołkiem góry lodowej prezentującej cały proces pracy nad sobą.
Mając na uwadze holistyczną pracę nad rozwijaniem umiejętności społecznych, zastanówmy się jakie kompetencje intrapersonalne (kompetencje emocjonalne) warto rozwijać prowadząc trening umiejętności społecznych.
Podczas szkolenia dla Trenera Treningu Umiejętności Społecznych szeroko omawiam z uczestnikami pracę nad:
- Samoświadomością
- Samoobserwacją
- Samodocenieniem
Praca nad tą triadą wzmacnia odporność psychiczną dziecka, jest bazą do ćwiczenia umiejętności samoregulacji oraz kształtuje tożsamość dziecka tak bardzo niezbędną w prawidłowym kształtowaniu osobowości.
Pamiętaj! Zmiana zachowania polega na wypracowaniu samoświadomości. Możemy to zrobić poprzez wracanie do sytuacji i ponowne analizowanie ich a następnie szukanie innych sposobów reagowania.
Jakie ćwiczenia możemy zaproponować?
– wracanie do interpretacji towarzyszących w czasie tamtej sytuacji i wymyślanie innych, które bardziej sprzyjają regulowaniu swoich zachowań;
– ćwiczenie umiejętności zatrzymania się z wykorzystaniem różnych technik np. mindfulness’owych;
– ponowne analizowanie sytuacji (nie „na świeżo”);
– wytrącanie z błędnych przekonań;
– planowanie zmian w zachowaniu.
Trenerowi TUS nie może również umknąć zauważanie sukcesów, docenianie drobnych osiągnięć oraz praktykowanie wdzięczności. Niestety nie każde dziecko ma sprzyjające warunki w rodzinie i szkole do budowanie pozytywnego obrazu siebie.
Pamiętaj więc o włączaniu w TUSy ćwiczeń, które:
– pozwalają na przeżywanie dumy,
– pomagają monitorować postępy pracy nad sobą,
– pomagają rozpoznawać mocne strony i talenty,
– dają dziecku informacje zwrotne na jego temat od grupy i prowadzącego.
Zapraszam do poznania kilku inspiracji. Zdecydowanie więcej prezentuję podczas wspomnianego szkolenia
Ocena moich umiejętności
Myślę, że nie trzeba tłumaczyć sposobu pracy z tą kartą. Wykorzystaną metodę nazywamy skalowaniem (dziecko ocenia swoje umiejętności). To bardzo ważna technika TUSowa, którą wykorzystujemy zarówno w monitorowaniu postępów w pracy na kompetencjami, jak i dajemy przestrzeń do docenienie swoich umiejętności. Warto obserwować zachowania dziecka podczas wypełniania tej karty. Dzięki temu możemy zobaczyć, jak dziecko postrzega swoje umiejętności, na ile siebie zna. Czy poddaje refleksji swoje umiejętności – czy ocenia je adekwatnie?
Jak widzą mnie inni?
Pomysłów na wykorzystanie tej karty jest kilka.
Propozycja 1. Dzieci w parach, które same sobie wybrały, wypełniają te karty a następnie w parach je omawiają. Koniecznie musimy zadbać o przestrzeń w kręgu, gdzie wspólnie dzielimy się spostrzeżeniami, emocjami oraz tym, co nas zaskoczyło, dlaczego. Byłabym również ciekawa tego, jak dziecku słuchało się o sobie – czy było zawstydzone, dumne, smutne?
Cele jakie osiągamy wykorzystując taką propozycję? Uczymy dziecko słuchania na swój temat miłych rzeczy – dla dzieci z obniżoną samooceną jest to trudne. Może zdarzyć się tak, że dziecko zareaguje:
- złością – złość jest energetyczna, dlatego łatwiej będzie mu rozładować napięcie,
- zachowaniem teatralnym – np. nieproporcjonalnym śmiechem. Takie zachowanie ma przykryć to, co naprawdę czujemy,
- zaprzeczeniem,
- innymi reakcjami mającymi na celu zredukowanie napięcia.
Niezależnie od reakcji, nie należy specjalnie rozdmuchiwać sytuacji. Warto krótko skomentować: „Monika ma do powiedzenia jeszcze dwa zdania. Wytrzymaj chwilkę” lub „Dużo dzisiaj mówimy o tobie. To może być trudne”.
Propozycja 2. Na górze dziecko pisze swoje imię, ponieważ karty będą krążyć po grupie. Karty mogą rotować się w kręgu – jedna osoba wypełnia jeden punkt (nie musi być po kolei), kolejna osoba wypełnia inny punkt…
Możemy również zaproponować swobodną wymianę.
Otrzymuję kartę osoby X, wypełniam jeden punkt i przekazuję tę kartę losowemu uczestnikowi. On wypełnia jeden punkt i ponownie komuś przekazuje.
Następnie karta trafia do właściciela, który siada w kręgu.
Odczytujemy ćwiczenie na forum i rozmawiamy o tym, co nas ciekawi, zaskakuje, z czym się zgadzamy a z czym nie.
Jeśli dzięki temu artykułowi zobaczyłeś/aś, że kontekst pracy nad rozwojem umiejętności społecznych jest o wiele szerszy, to mam nadzieję, że jaśniejsze staje się postrzeganie TUSów jako zajęć mających różne konteksty. Stąd wskazując obszary, w których wykorzystujemy trening umiejętności społecznych mówimy o rewalidacji, zajęciach emocjonalno-społecznych, TUSach, treningu samoregulacji, zajęciach kulinarnych, lekcjach pływania, zajęciach neurologopedycznych, socjoterapii i terapii indywidualnej.
Artykuł we współpracy z autorem kursu TUS: Kamila Balcerzak, pedagog, socjoterapeuta
